POLSKI STRÓJ NARODOWY
Jeśli dla Szkota nie jest wstydem chodzenie w spódniczce, a dla Bawarczyka w krótkich spodenkach na szelkach, to dlaczego Polacy wstydzą się chodzić w żupanie i kontuszu?
Jeśli kto i czuł wtenczas, że polskie ubranie
Piękniejsze jest niż obcej mody małpowanie,
Milczał; bo by krzyczała młodzież, że przeszkadza
Kulturze, że tamuje progresy, że zdradza!
Taka była przesądów owoczesnych władza!
Adam Mickiewicz
„Pan Tadeusz”
księga I „Gospodarstwo” 455-459
Pokutuje przekonanie, że w Polsce nie ma stroju ogólnonarodowego. Pytani o strój narodowy Polacy zwykle opowiadają coś o strojach ludowych, często jako polski wskazując strój krakowski. A przecież strój krakowski jak sama nazwa wskazuje jest strojem regionalnym ograniczonym do okolic Krakowa, a konkretnie podkrakowskich chłopów. Niby dlaczego poznański mieszczanin czy potomek szlachty spod Suwałk miałby się z tym strojem identyfikować? Strojem prawdziwie narodowym używanym w całej Rzeczypospolitej jest strój kontuszowy. Niestety strój ten będący symbolem polskiego patriotyzmu i przywiązania do tradycji Rzeczypospolitej przez bardzo długi okres czasu był zwalczany i oczerniany. Najpierw zaborcy zwyczajnie zabraniali ubierania się „po polsku”, później, w PRL-u, komuniści próbowali udowodnić, że był to strój ograniczony wyłącznie do stanu szlacheckiego. Bardzo wielu Polaków do dziś powtarza to czego nauczyli się w komunistycznej szkole – kontusz to strój szlachecki. Tymczasem nie jest to prawda. Polski strój narodowy składający się z kontusza, żupana i pasa kontuszowego ubierano nie tylko na całym terytorium I Rzeczypospolitej, ale i przez wiele klas społecznych. To nie jest przypadek, że szewc Jan Kiliński przedstawiany jest właśnie w tym stroju. Dla mnie koronnym dowodem na to, że strój kontuszowy nie jest po prostu strojem szlacheckim są bractwa kurkowe. Strój kontuszowy przetrwał do naszych czasów jedynie jako uroczysty strój członków bractw kurkowych, np. krakowskiego bractwa kurkowego, a przecież bractwa kurkowe to starodawne organizacje… mieszczan. Co bogatsi chłopi również w stroju starali się naśladować szlachtę. Na koniec jeszcze dwa przykłady osób, które identyfikując się z kulturą polską używały polskiego stroju narodowego: Bernard Goldmann, Żyd i powstaniec styczniowy oraz Jan Ewangelista Goetz, Niemiec założyciel Browaru Okocim, który pokochawszy Polskę do trumny kazał się włożyć w kontuszu.
POLSKI STRÓJ NARODOWY TO:
KONTUSZ ŻUPAN PAS KONTUSZOWY
Polecam szczegółowy opis polskiego stroju narodowego w broszurze Juliana Horoszkiewicza „Strój narodowy w Polsce” Kraków
1900, a dostępny pod adresem: https://archive.org/details/strjnarodowywpo00horogoog. Dobry i ładnie ilustrowany opis polskiego stroju narodowego można także znaleźć w Wikipedii: Polski strój narodowy.
GDZIE KUPIĆ STRÓJ NARODOWY?
W obecnych czasach nie jest łatwo sprawić sobie polski strój narodowy. Nie jest łatwo, nie mniej jest to możliwe. Zanim zdecydujecie się na zakup stroju proponuję dokładne przemyślenie w jaki dokładnie strój chcielibyście się ubrać. Jakiego koloru ma być kontusz, a jakiego żupan? Z jakich mają być materiałów? Czy hajdawery mają mieć kieszenie jak spodnie współczesne, czy wolicie tradycję a pieniądze i komórkę nosić w rękach lub u żony w torebce? Jakie mają być guziki? Czy wolicie buty żółte czy czerwone (ze wstydem przyznaję, że ja póki co mam czarne)? Jakiego koloru i z jakiego materiału ma być wewnętrzna część kontusza i jego wyłogi? Takich pytań jest niestety więcej. Można też zdać się na doświadczenie i gust wytwórcy czy sprzedawcy.
Świetnie byłoby mieć możliwość przed zakupem strój przymierzyć i osobiście porozmawiać z krawcami. Niestety obawiam się w niektórych częściach kraju może to być trudne jeśli nie niemożliwe. Można w końcu uszyć sobie taki strój samodzielnie.
Wykroje można znaleźć np. tu: www.wilanow-palac.pl/files/70_toiowo-sites-wykroje.html.
Zachęcam do samodzielnego wyszukiwania miejsc, w których można taki strój kupić. Dla tych co mają mniej czasu lub chęci poniżej podpowiadam parę adresów. Jeżeli znacie jakieś inne firmy oferujące stroje narodowe lub sami takowe robicie bardzo proszę o informację.
STROJE NARODOWE (kontusze, żupany, itp.):
„Ekomod” (Facebook: Ekomod – z innej bajki ) – polski producent strojów EKOMOD, ul. Zagórska 49, 42-500 Będzin, tel. 502 232 237;
„Perfekt” – producent i dystrybutor polskich strojów regionalnych, ul. Jantarowa 13, 30-298 Kraków, tel. 12 425 27 94, 12 395 04 87;
strojeludowe.ipr.pl/ – polskie stroje ludowe, ul. Letnia 41 (boczna Mieszka I), 35-303 Rzeszów, tel. kom. (+48) 608 421 560;
Zakład Krawiecki „Orjonjo” Maryna Sztark – ul. Warszawska 69, Białystok. Informacje o zakładzie można też znaleźć w artykule „Krawcowa szyje historyczne stroje. Kontusze to jej specjalność„.
Amictus – ul. Gajowa 6, Sanok. Także na facebooku: Amictus .
Agnieszka Mazur stroje historyczne .
Szlafrok – pracownia koszernego stroju – szyje stroje XVII-wieczne.
Pracownia Szycia Artystycznego Mariya Figurska – Szczepanek (województwo mazowieckie).
Mme Chantberry – Kostiumologia i Krawiectwo Artystyczne – jest firmą profesjonalnie zajmującą się opracowywaniem, projektowaniem i wykonywaniem strojów o specyficznym charakterze – kostiumów i rekonstrukcją dawnych ubiorów; organizowaniem ich wystaw, oraz inscenizacji i eventów rekonstrukcji historii.
Igłą i Nicią – Trylogia Krawiecka pasjonaci rekonstrukcji historycznych i krawiectwa, ich celem jest jak najdokładniejsze odtworzenie strojów dawnych, metodami historycznymi. Warszawa.
PASY KONTUSZOWE:
W 2016 roku powstała Persjarnia Zambrzyckich dzięki czemu po wielu latach podziwiania egzemplarzy historycznych można kupić sobie prawdziwy pas kontuszowy. Są to pasy czterostronne tkane w pięciu różnych wariantach według wzorów z XVI-XVIII wieku. Niektóre z nich przetykane są srebrną i złotą nicią. Mają one 3,5 metra długości (nie licząc frędzli) i 30 cm szerokości. Polecam.
BUTY SARMACKIE
Obuwie historyczne „U Szewca” – Ruda Strawczyńska 74a (koło Kielc), 26-067 Strawczyn, tel. (+48) 794 125 803 (poniedziałek – piątek 9:00 – 17:00).
Szewstwo Artystyczne – Dariusz Lewandowski – ul. Piotrkowska 82, 90-102 Łódź,
tel. 508 178 043.
Brunon – pracownia obuwia – ul. Nowy Świat 22 (wejście w bramę przez budynek nr 24) 00-373 Warszawa.
Stanios – Kraków, ul. Smoleńsk 27, tel: +48 514 956 266.
Jeżeli mimo wszystko nie udało Ci się ubrać w strój narodowy to chociaż ubierz Polę i Lecha albo ściągnij, wydrukuj i pokoloruj postacie ze znaczka Trzeciej Sarmacji:
DWÓR
Może to trochę nie na temat, ale uzupełnieniem do stroju narodowego może być jeszcze dom w stylu dworu polskiego. A już do pełni szczęścia najlepiej być jeszcze pięknym i bogatym. Niemniej jednak podaję link do strony opisującej jak wybudować sobie dwór szlachecki: Budujemy Dwór .
